Vi chất dinh dưỡng là những chất mà cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ nhưng có vai trò rất quan trọng, khi thiếu sẽ dẫn đến những ảnh hưởng nghiêm trọng cho cơ thể, đặc biệt là trẻ nhỏ.
Các bậc cha mẹ cần cho trẻ tắm nắng đủ giờ và ăn các thực phẩm có nhiều vitamin D để phòng tránh còi xương cho trẻ
Vi chất dinh dưỡng gồm nhóm vitamin (A, B, C, D, E…) và nhóm các nguyên tố khoáng (canxi, photpho, sắt, kẽm, iod, selen, đồng…). Những chất này có nhiều trong các thức ăn nguồn gốc động vật, thực vật rất phong phú và đa dạng của Việt Nam. Tuy nhiên, rất nhiều bà mẹ do chưa hiểu biết đúng về vai trò cũng như là nhu cầu của vi chất dinh dưỡng nên đã cho trẻ uống bổ không đúng, nếu thừa cũng có nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe.
Trong một báo cáo gần đây (năm 2013) của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, t.rẻ e.m Việt Nam từ 6 tháng đến 12 t.uổi thiếu vi chất nghiêm trọng. Có hơn 50% t.rẻ e.m thiếu hụt các vi chất như vitamin A, B1, C, D và sắt trong khẩu phần ăn hàng ngày, điều đó cho thấy bữa ăn truyền thống chưa đáp ứng được nhu cầu của t.rẻ e.m trong giai đoạn phát triển rất nhanh. Có 3 bệnh do thiếu vi chất dinh dưỡng quan trọng đang tác động đến sức khỏe cộng đồng là bướu cổ do thiếu iod, thiếu m.áu dinh dưỡng do thiếu sắt và khô mắt do thiếu vitamin A. Ngoài ra, hiện nay một vấn đề cũng cần quan tâm đó là bệnh còi xương do thiếu vitamin D, vì hậu quả của thiếu vi chất này sẽ ảnh hưởng đến tầm vóc của con người.
Vai trò và các biểu hiện của thiếu vi chất dinh dưỡng
Vitamin, chất khoáng có nhiều vai trò sinh học, tham gia các quá trình chuyển hóa trong cơ thê. Chất khoáng là thành phần quan trọng cấu tạo nên cơ thể, canxi, photpho là thành phần chính của xương và răng. Chất khoáng có nhiều tác dụng trong các chức phận sinh lý và chuyển hóa của cơ thể, duy trì áp lực thẩm thấu. Ăn thiếu chất khoáng sẽ sinh ra nhiều bệnh.
Thiếu m.áu dinh dưỡng do thiếu sắt: sắt là thành phần của huyết sắc tố, tham gia quá trình vận chuyển oxy và giữ vai trò quan trọng trong hô hấp tế bào. Thiếu sắt gây thiếu m.áu. Đây là tình trạng thường gặp ở t.rẻ e.m. Khi bị thiếu m.áu, trẻ thường có biểu hiện da xanh, niêm mạc môi, lưỡi, mắt nhợt nhạt. Trẻ kém hoạt bát, học kém, thiếu tập trung hay buồn ngủ. Khi bị thiếu m.áu nặng, trẻ hay bị viêm nhiễm đường hô hấp và các bệnh nhiễm khuẩn. Nhu cầu sắt ở trẻ độ t.uổi 6 – 11 tháng: 12,4 mg/ngày, trẻ 1 – 3 t.uổi 7,7mg/ngày, 7 – 9 t.uổi: 11,9 mg/ngày, 10 – 14 t.uổi: 19,5mg/ngày. Sắt được cung cấp cho cơ thể từ hai nguồn thức ăn: thức ăn động vật (thịt bò, lòng đỏ trứng gà, tim, gan, bầu dục, cá…) và thức ăn thực vật (đậu, đỗ, rau lá xanh, mộc nhĩ, nấm hương…). Để tăng hấp thu sắt, nên ăn hoa quả chín để cung cấp nhiều vitamin C.
Còi xương do thiếu canxi và vitamin D: Trong cơ thể canxi có vị trí đặc biệt, 98% canxi nằm ở xương và răng, vì vậy canxi rất cần thiết đối với t.rẻ e.m có bộ xương đang phát triển. Bệnh còi xương ở t.rẻ e.m chủ yếu là do thiếu vitamin D. Khi thiếu vitamin D sẽ làm giảm hấp thu canxi ở ruột, cơ thể sẽ huy động canxi ở xương vào m.áu gây rối loạn quá trình khoáng hóa xương. Biểu hiện sớm của còi xương là trẻ hay quấy khóc, nôn trớ, ngủ không yên giấc, hay ra mồ hôi trộm, rụng tóc, thóp rộng chậm liền, bờ thóp mềm, đầu to, răng mọc chậm, lồng ngực dô, chậm biết ngồi, biết đi, biến dạng xương (chân vòng kiềng, chữ bát). Các biến dạng của xương làm giảm chiều cao của trẻ. Nhu cầu canxi cho 1 ngày của trẻ 6 – 11 tháng: 400mg, 1 – 3 t.uổi 500mg, 4 – 6 t.uổi 600mg, 7 – 9 t.uổi: 700mg, 10 t.uổi: 1.000mg. Nhu cầu vitamin D của t.rẻ e.m 5mcg/ngày (tương đương 200 đơn vị quốc tế – UI). Các thực phẩm có nhiều canxi: tôm, tép, cua, cá, sữa, phomai, rau dền, rau mồng tơi… Vitamin D có nhiều trong dầu gan cá, cá biển, gan, trứng gà…
Bướu cổ do thiếu iốt: iốt là vi chất dinh dưỡng rất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể, cần cho tổng hợp hormon tuyến giáp, duy trì thân nhiệt, phát triển xương, quá trình biệt hóa và phát triển của não và hệ thần kinh trong thời kỳ bào thai. Khi cơ thể bị thiếu iốt, tuyến giáp làm việc nhiều hơn để tổng hợp thêm nội tiết tố giáp trạng nên tuyến giáp to lên, gây ra bướu cổ. Trẻ bị thiếu iốt chậm phát triển trí tuệ, chậm lớn, nói ngọng, nghễnh ngãng, học kém, thiếu nặng trẻ có thể bị đần độn. Nhu cầu iốt ở t.rẻ e.m khoảng 90 – 120mcg/ngày. Các thực phẩm có nhiều iốt là các loại cá biển, rong biển, rau cải xoong, tảo…
Suy dinh dưỡng, thấp còi do thiếu kẽm: kẽm có vai trò quan trọng trong quá trình tăng trưởng, miễn dịch, giúp cơ thể chuyển hóa năng lượng, hình thành các tổ chức. Thiếu kẽm làm trẻ chậm lớn, biếng ăn, giảm sức đề kháng hay mắc bệnh nhiễm khuẩn, suy dinh dưỡng và chậm phát triển chiều cao. Nhu cầu kẽm của trẻ nhỏ 5 – 6mg/ngày. Thực phẩm có nhiều kẽm gồm: lòng đỏ trứng gà, so, trai, hến, lươn, ốc, củ cải, đậu tương (đậu nành)…
Thiếu vitamin A và bệnh khô mắt: vitamin A có vai trò quan trọng đặc biệt đối với trẻ nhỏ, giúp trẻ lớn và phát triển bình thường, tăng cường khả năng miễn dịch, bảo vệ các biểu mô giác mạc, da, niêm mạc. Khi thiếu, trẻ chậm lớn, còi cọc, hay bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy, viêm đường hô hấp, thiếu nặng sẽ bị khô loét giác mạc, dẫn đến mù lòa. Nhu cầu vitamin A ở t.rẻ e.m 400 – 500mcg/ngày. Các thực phẩm có nhiều vitamin A như: thịt, gan, trứng gà, sữa, lươn… Rau xanh, quả có màu vàng, đỏ (gấc, cà rốt, bí đỏ, xoài, đu đủ) có nhiều beta caroten (t.iền vitamin A).
Làm gì để phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng?
Vi chất dinh dưỡng là những chất rất cần thiết cho sự sống còn của cơ thể, nhưng nhu cầu thì cần một lượng rất nhỏ, có thể tính chỉ bằng mcg đến mg, song khi thiếu lại gây nên nhưng hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, việc phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng là việc rất cần thiết cho mọi người, nhất là ở t.rẻ e.m.
Phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng, chủ động và an toàn nhất là thông qua nguồn thực phẩm để bổ sung vitamin và các khoáng chất trong từng bữa ăn, các nhà dinh dưỡng đã khuyến cáo bữa ăn cần đa dạng, phối hợp nhiều loại từ 4 nhóm thực phẩm và thường xuyên thay đổi ngay từ khi trẻ nhỏ mới bắt đầu ăn bổ sung (ăn dặm). Khuyến khích các bà mẹ cho con bú ngay sau sinh để trẻ bú được sữa non vì trong sữa non, hàm lượng vitamin A cao, giúp trẻ khỏe, tăng sức đề kháng và chống được bệnh. Trẻ nhỏ cần được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu vì sữa mẹ là nguồn thực phẩm tự nhiên có đủ vi chất dinh dưỡng, đáp ứng được nhu cầu của trẻ.
Ở Việt Nam đã có Chương trình Phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng như Chương trình Phòng chống thiếu vitamin A, bằng các hoạt động bổ sung vitamin A cho trẻ từ 6 – 36 tháng, 1 năm 2 lần; cho bà mẹ sau sinh uống vitamin A liều cao; bổ sung vitamin A cho những trẻ bị suy dinh dưỡng nặng, những trẻ bị tiêu chảy kéo dài, viêm đường hô hấp dai dẳng. Chương trình Phòng chống rối loạn do thiếu iốt bằng khuyến khích mọi gia đình sử dụng muối iốt và sản phẩm iốt (nước mắm, bột nêm) trong chế biến thức ăn. Chương trình Phòng chống thiếu m.áu dinh dưỡng bằng cách cho phụ nữ có thai uống viên sắt – acid folic trong suốt thai kỳ .
Hiện nay, để phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng, các bà mẹ cũng nên biết và cần lựa chọn các loại thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng như bánh qui bổ sung canxi, sắt, đường bổ sung vitamin A, bột ăn dặm bổ sung vitamin và khoáng chất…
P.V
Theo T.iền phong
Bổ sung đa vi chất dinh dưỡng giúp trẻ ‘thoát còi’
Bổ sung đa vi chất dinh dưỡng có hiệu quả tới tăng trưởng và phát triển của t.rẻ e.m nhiều hơn so với bổ sung một vi chất đơn lẻ. Viện Dinh dưỡng Quốc gia khuyến khích người dân lựa chọn và sử dụng thực phẩm có tăng cường vi chất dinh dưỡng.
Ảnh minh họa
Tác hại của thiếu vi chất dinh dưỡng
Trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể về cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho người dân như: Tỷ lệ suy dinh dưỡng t.rẻ e.m đã giảm nhanh và bền vững (suy dinh dưỡng thể nhẹ cân giảm từ 30,1% năm 2000 xuống còn 14,1% năm 2015 và năm 2016 tỷ lệ suy dinh dưỡng nhẹ cân ở trẻ dưới 5 t.uổi là 13,8%); đã thanh toán được tình trạng mù lòa do thiếu vitamin A; tình trạng thiếu vitamin A huyết thanh, thiếu m.áu do thiếu sắt và thiếu các vi chất dinh dưỡng (VCDD) khác ngày càng được cải thiện; kiến thức, thực hành dinh dưỡng đúng của người dân ngày càng được nâng cao…
Tuy vậy, theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với những thách thức, đặc biệt là tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi (chiều cao theo t.uổi) ở t.rẻ e.m dưới 5 t.uổi, tuy mỗi năm giảm 1%, nhưng vẫn còn ở mức cao (24,3% năm 2016) và có sự chênh lệch giữa các vùng, nhất là vùng núi, vùng khó khăn và nông thôn với thành phố, đồng bằng.
Suy dinh dưỡng thấp còi và thiếu VCDD là những nguyên nhân chính dẫn tới chiều cao thấp ở thanh niên Việt Nam. Ngoài ra, thiếu VCDD còn ảnh hưởng xấu tới sức khỏe, tới sự phát triển thể lực, tầm vóc, trí tuệ, cản trở sự tăng trưởng và phát triển toàn diện của t.rẻ e.m và khả năng sinh sản cũng như năng suất lao động của người lớn.
Trong khi đó việc thực hiện chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, chế độ dinh dưỡng học đường, dinh dưỡng cho người lao động mới chỉ đạt kết quả bước đầu. Do vậy cần nâng cao nhận thức về vai trò dinh dưỡng, dinh dưỡng hợp lý của các cấp ủy đảng, chính quyền và người dân, các bộ ngành, địa phương cần quan tâm đầu tư hơn nữa cho công tác dinh dưỡng.
Bổ sung đa vi chất dinh dưỡng trong bữa ăn hằng ngày cho trẻ
GS.TS. Lê Danh Tuyên, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho rằng, cải thiện chất lượng bữa ăn, bổ sung VCDD được WHO khẳng định là hết sức cần thiết ở tất cả các quốc gia, đặc biệt tại các nước đang phát triển.
Bổ sung đa VCDD có hiệu quả tới tăng trưởng và phát triển t.rẻ e.m nhiều hơn so với bổ sung một vi chất đơn lẻ. Khuyến khích các doanh nghiệp tăng cường đa vi chất vào sản phẩm thực phẩm.
Viện Dinh dưỡng cũng khuyến nghị sử dụng đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm cho bữa ăn hàng ngày; khuyến khích lựa chọn và sử dụng thực phẩm có tăng cường VCDD. Người dân nên lưu ý lựa chọn các thực phẩm có tăng cường VCDD trong bữa ăn hàng ngày như muối tăng cường iod, bột mỳ tăng cường các chất sắt kẽm, dầu ăn tăng cường vitamin A…
Với các cháu được uống sữa theo chương trình sữa học đường, sử dụng sữa tăng cường đa vi chất sẽ có lợi hơn cho sự tăng trưởng và phát triển. Loại và hàm lượng các VCDD tăng cường vào sữa học đường theo hướng dẫn của WHO và phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng lứa t.uổi trong bảng nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam (năm 2017).
Trong Ngày Vi chất dinh dưỡng (1 và 2/6), các bà mẹ đưa trẻ trong độ t.uổi đi uống vitamin A tại các điểm uống ở xã/phường
Chiến lược thanh toán thiếu vi chất dinh dưỡng ở Việt Nam
Phòng chống thiếu VCDD là một cuộc chiến bền bỉ để nâng cao năng lực lao động, phát triển trí tuệ, tầm vóc, chất lượng cuộc sống và sức khỏe của người dân Việt Nam. Phòng chống thiếu VCDD là 1 trong 6 mục tiêu quan trọng của Chiến lược quốc gia dinh dưỡng 2011-2020.
Chiến lược phòng chống thiếu VCDD gồm các giải pháp đồng bộ như: Bổ sung VCDD cho các đối tượng có nguy cơ cao (giải pháp cần thiết để khắc phục nhanh chóng, kịp thời tình trạng thiếu VCDD), tăng cường VCDD vào thực phẩm (giải pháp trung hạn), đa dang hoá bữa ăn (biện pháp cải thiện tình trạng thiếu VCDD một cách lâu dài và bền vững).
Tăng cường VCDD vào các thực phẩm thiết yếu là biện pháp đơn giản, có hiệu quả và dễ đạt độ bao phủ cao và có tính bền vững để giảm thiểu sự thiếu hụt các VCDD trong bữa ăn hằng ngày, nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người dân.
Song song với đó, công tác truyền thông để nâng cao kiến thức và thực hành dinh dưỡng đúng cho toàn dân cung la môt trong cac giai phap quan trong.
Cac nôi dung tuyên truyên bao gôm khuyến khích ngươi dân sử dụng đa dạng các loại thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày, sử dụng thường xuyên các thực phẩm giàu VCDD, biêt cach lựa chọn các thực phẩm tăng cường VCDD; cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau khi sinh, thực hiện nuôi tre hoàn toàn băng sưa me trong 6 tháng đầu và cho trẻ bú me đến 24 tháng hoặc lâu hơn, tre em trong đô tuôi va ba me sau sinh cân đươc uông vitamin A; phu nư co thai, phu nư tuôi sinh đe cân đươc hương dân sư dung viên sắt/acid folic hoặc viên đa vi chất.
Ngày Vi chất dinh dưỡng (1-2/6) năm 2019 có thông điệp là “Vi chất dinh dưỡng giúp tăng trưởng, nâng cao tầm vóc, sức khỏe, trí tuệ và chất lượng cuộc sống”.
Trong Ngày Vi chất dinh dưỡng, các bà mẹ đưa trẻ trong độ t.uổi đi uống vitamin A tại các điểm uống ở xã/phường. Theo kế hoạch, Ngày Vi chất dinh dưỡng năm nay se có trên 6 triệu trẻ dưới 5 t.uổi được uống vitamin A, hàng triệu trẻ từ 24-60 tháng t.uổi tại 22 tỉnh khó khăn được tẩy giun.
Năm nay, Viện Dinh dưỡng Quốc gia cấp 14 triệu viên đa vi chất miễn phí cho phụ nữ mang thai để phòng thiếu vi chất cho bà mẹ và t.rẻ e.m được triển khai tại 85 huyện nghèo trong cả nước (theo Quyết định số 275/QĐ-TTg, ngày 7/3/2018 của Thủ tướng Chính phủ). Viên đa vi chất có chứa 20 loại vi chất dinh dưỡng, các bà mẹ mang thai cần uống thường xuyên, đều đặn 1 viên/ngày.
Chi Mai
Theo baochinhphu
